Fiat 130 Coupé

Bovenstaande foto komt uit het boek Pininfarina Cinquantanni.

Een majestueuze mix van strengheid en gratie, durf en subtiliteit, scherpe hoeken verbonden door zachte rondingen, de Fiat 130 Coupé was een echte catwalk-schoonheid, een Pininfarina-klassieker masterclass die in de jaren zeventig op grote schaal werd gekopieerd maar nooit werd geëvenaard. Dat het commerciële succes eraan ontging, had meer te maken met sociale problemen – imago van Fiat is kleine betaalbare straatauto’s in plaats van een door imago gedreven luxecoupésector. In elk opzicht voldeed de 130 aan de verfijning die zijn styling uitstraalde, een weelderige, exotische, verfijnde en grondig ontworpen auto, gebouwd volgens een standaard in plaats van prijs.

Gelanceerd in 1971, waren er na zes jaar ca. en 5.000 exemplaren gebouwd, maar zelfs de bescherming van beroemdheden zoals Sophia Loren, Marcello Mastroianni en Dusty Springfield (die van haar had vergulde deurklinken) kon zijn bekendheid niet vergroten. In sedanvorm bestond de 130 al sinds 1969, een formeel waardig voertuig voor hooggeplaatste leden van de Italiaanse kerk en staat. Het was groot en imposant en zag eruit als het nageslacht van een one night stand tussen een ZIL en een Mercedes 600, maar buiten de Italiaanse markt was er niet veel belangstelling voor.

Met deze glamoureuze coupé hoopte Fiat, op betere tijden. Toen Sergio Pininfarina in 1971 in Turijn de 130 Coupé onthulde, moet de opluchting groot zijn geweest, want dit was het eerste opvallende ontwerp van de stylist na een jaar of twee in het slop. In zekere zin was er niets dramatisch of radicaal aan de 130. Het was een sobere, prachtig geproportioneerde, grote tweedeurs auto, een samensmelting van zachte nuance en suggestie, aanwezigheid, evenwicht en waardigheid.

Het leek uit het niets te komen, maar de 130 was duidelijk een opvolger van de strakke, hoekige formaliteit met het “drie dozen principe” van de invloedrijke Lancia Flaminia Coupe. Gezien het feit dat Fiat Lancia in 1969 kocht, had de 130 het misschien beter gedaan als hij een Lancia-badge had gehad. Eenvoudig, gelijnd en mooi gedetailleerd, de 130 had een weloverwogen carrosserie-glasverhouding die een lichtgevende cabine en een slank dak met steil hellende schermen mogelijk maakte. De langwerpige Carrello-koplampen, nooit gebruikt op een andere productieauto, gaven de 130 een onderscheidend gezicht. Maar de grote Fiat had geen andere sieraden aan boord, afgezien van eenvoudige bumpers met rubberen doppen, chromen accenten rond de raamkozijnen en kenmerkende vlakke, rechthoekige deurgrepen. De oppervlakken waren schoon en gedurfd, de grote naar voren scharnierende motorkap vormde wenkbrauwen boven de koplampen, terwijl het kofferdeksel werd verlicht door een zachte lip. De zijkanten hadden er saai uit kunnen zien, maar tussen de wielkasten liep een lichte vouw op kniehoogte om de grote uitgestrektheid van de deurbekleding en het zijpaneel te doorbreken.

Massieve deuren geven toegang tot een hedonistische cabine die de concurrenten overschaduwde op het gebied van ontwerp, uitrusting en de mogelijkheid om vier volwassenen in koninklijk comfort te laten zitten. Op basis van de bodemplaat van de sedan had de Coupé een identieke wielbasis en spoorbreedte als de vierdeursversie, maar hij was lager en tien centimeter langer en zag er goed geschoeid uit op zijn dikke 205/70 lichtmetalen Pirellis- en Cromadora-velgen. De carrosserieën, gemaakt van arm Russisch staal (Fiat’s betaling voor de bouw van de Lada-fabriek) werden in kleine aantallen gebouwd in Pininfarina’s Grugliasco-fabriek en gespoten en afgewerkt door Fiat in zijn Rivalta-fabriek. Op de noordelijke markten zou de carrosserie van de 130 voor de ogen van de eigenaren wegroesten. Het hele ontwerp was zo geslaagd in vergelijking met Pininfarina’s toen recente werk dat degenen met een machiavellistische inslag suggereerden dat de 130 Coupe door Fiat was ontworpen en dat Pininfarina er alleen maar zijn naam aan had gegeven. Tot op de dag van vandaag blijft de auteur van de 130 anoniem, zoals alle stylisten van Pininfarina tot voor kort deden. Hoe het ook zij, het uiterlijk van de 130 Coupé was een openbaring voor Pininfarina. Na het overlijden van oprichter Battista Pininfarina in 1967 leek het er eindelijk op dat het bedrijf de weg weer had gevonden. Een jaar na zijn introductie won de Coupé de Style Auto-prijs, uitgereikt door een jury van internationale autostylisten.

Het definieerde al zijn grote auto-ontwerpopdrachten voor meer dan een decennium. Ongetwijfeld slaagden ze er niet allemaal in om de puurheid van het origineel te heroveren.
De Rolls-Royce Camargue die een paar jaar later ontstond, was afgeleid van de 130, maar de architectuur was gecorrumpeerd, aangezien de vorm verviel tot opzichtige karikatuur. Aan de andere kant van de schaal kwam de Peugeot 604 uit 1975 naar voren als een goedkope, saaie vierdeurs massaproductie-interpretatie. Zelfs de Ferrari 365GT/4 uit 1972 slaagde er niet in om de Fiat te overtroeven onder de stijlcritici, ook al overleefde hij zijn inspiratie vele jaren. Misschien heeft alleen de Lancia Gamma Coupé uit 1976, vervanging van de 130 Coupé in het Fiat-imperium, met succes de geest van de 130 Coupé opnieuw geïnterpreteerd en de stijl eigen gemaakt. Pininfarina was zo tevreden met de auto dat het Fiat probeerde over te halen om de 130-reeks uit te breiden met een paar one-offs op basis van de productiecoupé. De Opera uit 1974 was slechts een vierdeursversie van de Coupe en zou een natuurlijke opvolger zijn geweest van de 130 saloons met fabriekscarrosserie.

De quad-cam V6 werd aanvankelijk aangeboden in de vorm van 2,8 liter, maar werd in 1971 uitgebreid tot 3,2 liter, net voor de lancering van de knappe coupé in 1972. Het was die auto die vandaag de dag echt tot de verbeelding spreekt. Met rechtlijnige styling uit Pininfarina’s Rolls-Camargue/Lancia Gamma Coupé-periode, heeft de 130 Coupé een enorme en intimiderende uitstraling.

Meer intrigerend was de Maremma, een driedeurs stationwagen die inspeelde op de hedendaagse fascinatie voor sportieve shooting brakes. Maar als een Scimitar GTE een en al paardentrailers en dorpsfeesten waren, dan was de Maremma ontworpen voor een zachte wereld van martini-zuipende jetsetters. Pininfarina bouwde in 1974 drie Maremma 130’s. Ze werden vanaf de B-stijl naar achteren aangepast met een achterklep; het rijke velours van de standaard Coupé werd vervangen door een combinatie van alcantara en leer. De Fiat-baas Gianni Agnelli, de ultieme playboy, gebruikte jarenlang zelf een van de Maremma-prototypes. Hij deed het autoshowcircuit in 1974 (samen met de Opera) met veel bijval, maar Fiat gaf geen groen licht voor de productie. In een klassieke automarkt die geobsedeerd is door clichés, herinneren en waarderen slechts enkele echte kenners de Fiat 130 Coupé. Als je er een kunt vinden, zijn ze goedkoop: £ 6.000 koopt een schoonheid. Temidden van de chaos en onverschillige auto’s die Fiat’s huidige benarde situatie zijn, is het moeilijk te geloven dat het ooit zoiets goeds heeft voortgebracht.

(door Martin Buckley uit The Independent)

Of klik hier voor het artikel op internet.

Fiat 130 Coupé history

1969 Maart 130 berlina (berlina) gepresenteerd op de Geneva Auto Salon: 2866cc V6, 140bhp

1970 Motor opgevoerd tot 160bhp

1971 Maart 130 Coupé geintroduceerd, ook in Geneva: 3235cc V6, ontworpen en gebouwd door Pininfarina (347 built in 1971)

1971 Berlina verbeterd met een 3.2-litre motor, stuurinrichting, dashboard en middenconsole van de Coupé

1972 Coupé’s meest succesvolle jaar, met 1746 gebouwde examplaren

1973 1344 Coupés gebouwd

1974 Maart Fiat 130 Maremma (3 gebouwd) en 4-deurs Coupe de Opera worden door Pininfarina gepresenteerd

1974 617 Coupés gebouwd

1975 197 Coupés gebouwd

1976 Berlina productie eindigt; 221 Coupés nog gebouwd